Giấy là một trong những phát minh quan trọng nhất của loài người, hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực từ học tập, công việc đến đời sống hằng ngày. Tuy nhiên, ít ai biết rằng để tạo ra những tờ giấy tưởng chừng đơn giản đó là cả một quá trình phức tạp, đòi hỏi nguồn nguyên liệu lớn và có ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường.
Vậy giấy được làm từ gì? Những loại gỗ nào thường dùng để sản xuất giấy và chúng ảnh hưởng ra sao đến hệ sinh thái? Gỗ Sài Gòn Tín Việt này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên liệu làm giấy, tiêu chí lựa chọn gỗ, cũng như tác động môi trường và các giải pháp sản xuất bền vững trong ngành công nghiệp giấy hiện nay.
I. Giấy được làm từ gì?
1. Nguyên liệu chính – Xơ sợi Cellulose
a. Bột gỗ
Phần lớn các loại giấy trên thị trường hiện nay đều được sản xuất từ bột gỗ – thành phần được chiết xuất chủ yếu từ thân cây gỗ mềm như thông, keo, bạch đàn,… Bột gỗ chứa nhiều cellulose, là hợp chất có khả năng tạo nên cấu trúc sợi giấy chắc chắn.
b. Nguyên liệu thay thế
Ngoài gỗ, nhiều loại thực vật khác cũng chứa cellulose và có thể dùng làm nguyên liệu sản xuất giấy, đặc biệt là ở những vùng không có nhiều rừng hoặc để tận dụng phế phẩm nông nghiệp:
- Bã mía: Sau khi ép lấy đường, bã mía còn lại là nguồn sợi cellulose dồi dào, thân thiện môi trường.
- Rơm rạ: Là phụ phẩm từ cây lúa, có tiềm năng lớn trong sản xuất giấy, đặc biệt là ở các nước nông nghiệp.
- Tre, đay, gai dầu, bông, lanh: Các loại cây này cũng được sử dụng, đặc biệt cho sản xuất giấy thủ công, giấy nghệ thuật hoặc giấy có tính chất đặc biệt do sợi của chúng có thể rất dài và bền.
c. Giấy tái chế
Giấy tái chế là một trong những nguyên liệu được khuyến khích sử dụng rộng rãi hiện nay. Nguồn giấy cũ sau khi thu gom sẽ được xử lý để loại bỏ mực in, tạp chất rồi nghiền thành bột và tái tạo thành giấy mới.
2. Các phụ gia và hóa chất khác
Bên cạnh xơ sợi cellulose, để tạo ra các loại giấy với đặc tính mong muốn (độ trắng, độ mịn, khả năng chống thấm, v.v.), các nhà sản xuất còn sử dụng nhiều loại phụ gia và hóa chất khác nhau:
- Chất độn: Các khoáng chất như cao lanh (kaolin) và canxi cacbonat (CaCO3) được thêm vào để tăng độ trắng, độ mịn, giảm độ trong suốt của giấy, đồng thời giảm chi phí sản xuất (do chúng rẻ hơn xơ sợi).
- Chất chống thấm (Chất hồ): Nhựa thông, sáp, hồ tinh bột được sử dụng để giảm khả năng thấm hút nước của giấy, ngăn mực in bị loang lổ, đặc biệt quan trọng cho giấy viết và giấy in.
- Chất tẩy trắng: Các hóa chất như clo (Cl2), dioxide clo (ClO2), ozon (O3), hoặc hydrogen peroxide (H2O2) được dùng để tẩy trắng bột giấy, giúp giấy có màu sáng hơn. Việc sử dụng clo trong quá trình tẩy trắng ngày nay đang được hạn chế do những tác động tiêu cực đến môi trường.
- Thuốc nhuộm, chất tạo màu: Được thêm vào để tạo ra các loại giấy màu theo yêu cầu.
- Chất kết dính: Tinh bột, keo giúp tăng cường độ bền, độ cứng và giảm bụi giấy trong quá trình in ấn.
II. Các loại gỗ phổ biến có thể dùng làm giấy
Gỗ mềm – Sợi dài, giấy dai, chịu lực tốt
1. Gỗ thông
Gỗ thông là một trong những loại gỗ mềm phổ biến nhất trong ngành công nghiệp giấy. Sợi gỗ dài, bền và có độ liên kết cao, giúp tạo ra giấy dai, khó rách và có khả năng chịu lực tốt. Giấy làm từ gỗ thông thường được sử dụng trong sản xuất giấy in, giấy viết, giấy kraft và bao bì.
>>>Gỗ thông là gì? Khám phá đặc điểm, phân loại và giá thành chi tiết tại: Gỗ thông là gì? Có tốt không? Đặc điểm, phân loại, giá thành
2. Gỗ vân sam
Gỗ vân sam có sợi dài và mảnh, tạo nên loại giấy nhẹ nhưng vẫn bền. Nhờ khả năng xử lý dễ dàng và chất lượng sợi cao, gỗ vân sam thường được sử dụng để làm giấy báo, giấy kraft, và các sản phẩm giấy bao bì cần độ đàn hồi.
>>>Gỗ vân sám là gì? Khám phá ngay đặc tính độc đáo, ứng dụng và cách phân biệt gỗ vân sám trong nội thất: Gỗ Vân Sam là gì? Có tốt không? Ưu nhược điểm
3. Gỗ linh sam
Gỗ linh sam có cấu trúc sợi chắc chắn và độ bền cơ học cao. Loại gỗ này rất thích hợp để sản xuất giấy bao bì, giấy công nghiệp hoặc các sản phẩm cần khả năng chịu lực mạnh. Ngoài ra, nó còn dễ tách sợi và xử lý hóa học, giúp tiết kiệm chi phí sản xuất.
>>>Khám phá chi tiết gỗ linh sam: Gỗ linh sam là gì? Gỗ linh sam có tốt không? Đặc điểm, công dụng và giá thành
Gỗ cứng – Sợi ngắn, giấy mịn và trắng
4. Gỗ bạch đàn
Gỗ bạch đàn là loại cây trồng ngắn ngày, dễ thu hoạch và có sản lượng cao. Sợi gỗ ngắn giúp tạo ra loại giấy có bề mặt mịn, độ trắng cao và dễ in. Gỗ bạch đàn thường được sử dụng để làm giấy văn phòng, giấy tissue và giấy mỹ thuật.
>>>Xem chi tiết gỗ bạch đàn tại: Gỗ bạch đàn là gì? Có tốt không? Phân loại và tác dụng
5. Gỗ keo
Gỗ keo là nguyên liệu giấy phổ biến tại Việt Nam nhờ khả năng sinh trưởng nhanh và chi phí trồng thấp. Mặc dù sợi gỗ không dài, nhưng có độ bền tương đối tốt và dễ gia công. Giấy từ gỗ keo thường được dùng để làm giấy bao bì, giấy tái chế và giấy in phổ thông.
>>>Tìm hiểu chi tiết gỗ keo: Gỗ keo là gì? Có tốt không? Phân loại và ứng dụng của gỗ keo
6. Gỗ dương
Gỗ dương có sợi ngắn và độ trắng cao, rất thích hợp cho các loại giấy mỹ thuật và giấy in cao cấp. Loại gỗ này cũng dễ xử lý hóa học và tẩy trắng, tiết kiệm chi phí sản xuất. Gỗ dương thường được trồng tại Trung Quốc, Ấn Độ và một số nước châu Âu.
7. Gỗ sồi
Dù không phổ biến như các loại gỗ khác, gỗ sồi vẫn được dùng trong sản xuất một số loại giấy đặc biệt. Với sợi gỗ ngắn, cấu trúc chắc chắn và màu sáng, gỗ sồi thích hợp để sản xuất giấy mỹ thuật, giấy bao bì cao cấp hoặc giấy dán trang trí. Tuy nhiên, do chi phí cao nên ít được sử dụng trong sản xuất đại trà.
>>>Tìm hiểu thêm về gỗ sồi tại: Gỗ sồi là gỗ gì? Có tốt không? Các loại gỗ sồi và giá trị của gỗ sồi
Tiêu chí chọn gỗ làm giấy
Hàm lượng cellulose cao
Cellulose là thành phần chính cấu tạo nên sợi giấy. Gỗ có hàm lượng cellulose càng cao thì chất lượng bột giấy càng tốt, giúp tạo ra giấy dai, bền và ổn định hơn.
Tỷ lệ lignin thấp
Lignin là chất kết dính tự nhiên trong gỗ, nhưng nếu không được loại bỏ kỹ, nó sẽ khiến giấy dễ bị ố vàng theo thời gian. Gỗ có lignin thấp giúp tiết kiệm chi phí tẩy trắng và giảm nhu cầu sử dụng hóa chất độc hại trong sản xuất. Đây là lý do nhiều nhà máy ưu tiên các loại gỗ có hàm lượng lignin thấp hoặc dễ xử lý.
Cấu trúc sợi phù hợp
Gỗ có sợi dài, thường là gỗ mềm sẽ giúp tạo ra loại giấy dai, bền, chịu lực tốt, rất phù hợp cho các sản phẩm như giấy bao bì, giấy kraft hoặc giấy công nghiệp. Ngược lại, gỗ có sợi ngắn lại cho ra loại giấy có bề mặt mịn, trắng sáng, thích hợp để in ấn, viết tay hoặc làm giấy mỹ thuật. Trong nhiều trường hợp, các nhà máy sẽ phối trộn hai loại sợi này để tạo ra sản phẩm giấy cân bằng cả về độ bền lẫn độ mịn, tối ưu hóa chất lượng và công năng sử dụng.
Dễ xử lý và nghiền thành bột giấy
Gỗ dùng để làm giấy cần có khả năng xử lý hóa học hoặc cơ học nhanh, tiết kiệm năng lượng, nước và hóa chất. Những loại gỗ dễ nghiền, dễ tẩy trắng sẽ giúp tối ưu chi phí sản xuất và giảm thời gian chế biến.
Tăng trưởng nhanh, dễ trồng và khai thác
Ngành công nghiệp giấy ưu tiên các loại cây trồng ngắn ngày, có thể thu hoạch sau 5-7 năm như bạch đàn, keo, dương,… Những loại cây này giúp duy trì nguồn cung ổn định, giảm khai thác rừng tự nhiên và hỗ trợ phát triển rừng trồng bền vững.
Tác động môi trường thấp
Các loại cây có thể trồng trên đất nghèo dinh dưỡng, không cần thuốc trừ sâu hoặc không gây thoái hóa đất sẽ được ưu tiên hơn trong xu hướng sản xuất giấy thân thiện với môi trường.
Tác động của ngành sản xuất giấy đến môi trường
Mất rừng và suy giảm hệ sinh thái
Nguồn nguyên liệu chính để sản xuất giấy là gỗ, nên nhu cầu lớn về giấy đồng nghĩa với việc khai thác hàng triệu cây xanh mỗi năm. Nếu không đi kèm với kế hoạch trồng rừng bù đắp, hoạt động này dễ dẫn đến mất rừng, suy giảm đa dạng sinh học.
>>>Khám phá tầm quan trọng và các khó khăn mà rừng đối mặt hiện nay: Hệ sinh thái rừng: Vai trò và những thách thức hiện nay
Tiêu thụ nước và năng lượng lớn
Quá trình sản xuất giấy, đặc biệt là giai đoạn xử lý bột giấy và tẩy trắng, đòi hỏi lượng nước rất lớn. Ngoài ra, các nhà máy giấy còn tiêu thụ nhiều điện năng, gây áp lực lên hệ thống tài nguyên năng lượng.
Ô nhiễm hóa chất và khí thải
Sản xuất giấy thường phát sinh các loại hóa chất độc hại như chlorine, dioxin, hoặc kim loại nặng trong quá trình tẩy trắng và xử lý nước thải. Nếu không được xử lý kỹ, những chất này có thể gây ô nhiễm nguồn nước và đất, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và sinh vật. Ngoài ra, hoạt động sản xuất còn tạo ra lượng khí nhà kính (CO₂, NOx) đáng kể, góp phần vào biến đổi khí hậu toàn cầu.
Rác thải từ giấy chưa được tái chế
Hàng tấn giấy bị thải bỏ mỗi ngày, từ giấy văn phòng, bao bì cho đến sách báo, nếu không được thu gom và tái chế đúng cách sẽ trở thành gánh nặng rác thải cho môi trường. Rác giấy tuy dễ phân hủy hơn nhựa, nhưng nếu bị lẫn tạp chất hoặc xử lý sai quy trình sẽ gây tồn đọng lâu dài.
Giải pháp giảm thiểu tác động môi trường
Ưu tiên sử dụng giấy tái chế: Giấy tái chế giúp giảm nhu cầu khai thác gỗ mới, tiết kiệm năng lượng và hạn chế lượng rác thải ra môi trường. Các doanh nghiệp và trường học có thể chuyển sang dùng giấy tái chế trong in ấn, bao bì và văn phòng phẩm.
Phát triển rừng trồng bền vững: Khuyến khích trồng các loại cây lấy gỗ ngắn ngày thay cho việc khai thác rừng tự nhiên. Rừng trồng đúng quy chuẩn giúp duy trì nguồn nguyên liệu ổn định và bảo vệ hệ sinh thái.
>>Xem thêm: TOP 12 những loại cây lấy gỗ nhanh nhất
Cải tiến công nghệ sản xuất giấy: Áp dụng quy trình sản xuất hiện đại giúp tiết kiệm nước, điện, hạn chế hóa chất độc hại. Một số nhà máy đã sử dụng công nghệ tẩy trắng không clo (ECF hoặc TCF) để giảm ô nhiễm.
Sử dụng giấy tiết kiệm và có trách nhiệm: Người tiêu dùng nên thay đổi thói quen, in hai mặt, hạn chế in không cần thiết, tái sử dụng giấy một mặt và phân loại rác thải giấy đúng cách.
Tăng cường giáo dục và truyền thông môi trường: Nâng cao nhận thức cộng đồng về việc sử dụng giấy hợp lý, hướng tới tiêu dùng bền vững và bảo vệ tài nguyên rừng cho thế hệ tương lai.
Kết Luận
Hiểu rõ nguồn gốc sản xuất giấy giúp chúng ta nhận thức sâu sắc hơn về tác động môi trường của ngành công nghiệp này. Việc lựa chọn đúng nguyên liệu, từ gỗ mềm và gỗ cứng đến giấy tái chế và nguyên liệu thay thế như tre, bã mía là bước đầu để giảm thiểu tiêu thụ rừng tự nhiên và dùng hóa chất độc hại. Ngoài ra, sử dụng giấy tiết kiệm, tái chế, in hai mặt và phân loại rác đúng cách là những cách đơn giản nhưng hiệu quả để giảm lượng rác thải giấy và khí thải từ sản xuất.
Trong khuôn khổ sản xuất gỗ công nghiệp tại Việt Nam, Gỗ Sài Gòn Tín Việt là đơn vị uy tín chuyên cung cấp các loại ván gỗ như MDF, MFC, ván ép và gỗ ghép – những nguyên liệu thân thiện với quy trình sản xuất giấy và bảo vệ môi trườngVới chất lượng đạt chuẩn, giá cả cạnh tranh và tư vấn tận tâm, Tín Việt hỗ trợ tích cực trong việc phát triển ngành giấy bền vững, góp phần thúc đẩy chu trình sản xuất xanh.
